📚 Yeni fasikülden ikinci yazı: Crème de la Crème’in Ekonomipolitiği 🤖
Merhaba,
Kompleks’in yeni fasikülü güvencesizlik ve gig ekonomisi tartışmalarından tekno-feodalizme uzanıyor. Yeni teknoloji sermayesinin aldığı şekli, ortaya çıkan iktisadi ve toplumsal durumu farklı açılarından ele aldığımız bu fasikülün kapsadığı diğer bir başlık da kültürel yansıma olarak siberpunk kültürü. Bu çaprazlamadan ortaya çıkan ve tekno-feodalizmi derinlemesine inceleyen yeni fasikülün konu hakkında herkese fikir vermesi dileğiyle…
🔗 https://kompleks.org/tekno-feodalizm
www.kompleks.org info@kompleks.org
Dijital Kapitalizm ve Tekno-Feodalizm: Crème de la Crème’in Ekonomipolitiği
Dijital kapitalizmin dallanmalarından biri olarak görülebilecek tekno-feodalizmin ortaya çıkışı sadece ekonomik evrime değil derin toplumsal etkileri olan güç dinamiklerinin yeniden yapılandırılmasına da işaret ediyor. Platformlar veri ve söylem üzerindeki kontrollerini pekiştirdikçe, modern yönetişimi şekillendirmedeki rollerine ilişkin tartışmalar da yoğunlaşıyor.
✍️ Özgür Yılmaz
Bir ekonomik-toplumsal sistemden bir diğerine geçiş sürecinde eski olan tamamen ortadan kalkar mı? Para ve ticaret kapitalizm öncesinde yani feodalizm döneminde de mevcuttu. Kapitalizmi feodalizmden ayıran temel özelliğin emekçilerin geçim araçlarına erişebilmek için emek gücünü ücret karşılığında satmaya “özgür” bırakılmasıdır. Kapitalizmin mevcudiyetini tespit etmedeki en temel ve birincil özellik budur. Peki bugün bu özelliğin tamamen ortadan kalktığı söylenebilir mi? Elbette birçok değişime uğramışsa da emekçinin emeğini satma özgürlüğü hâlâ varlığını sürdürmektedir. Büyük bir fakat ile… Bugün yaşanan kapitalizmin ne olduğunun tespiti ve bir sistemin hegemonik hale geliş sürecine dikkat çekerek verilecek yanıt bu büyük fakatı açıklayacaktır. Öncelikle şu tespiti yaparak başlayalım: Kapitalizm, feodalizmin içinden doğmuştur ve uzunca bir süre feodalizmin hakimiyeti altında yaşamıştır. Ta ki kapitalizm artık hegemonik hale gelene kadar. Buna rağmen feodalizm -ya da diğer üretim biçimlerinin- tamamen ortadan kalktığını söyleyebilir miyiz? Bu sorunun cevabı olumsuz olacaktır. Çünkü bugün birçok farklı üretim biçimi varlığını sürdürmektedir. Kölelik bile! Bir sistemin hegemonik olması diğer tüm sistemlerin tasfiyesini zorunlu kılmaz. Yer yer birbirlerine içkin hale gelebilirler. Bugün de olan budur. Kapitalizmin yayılma mantığı, zaman zaman kendini kriz yığınlarıyla açığa vuran bir sekteye uğrasa da yeni piyasaların yaratılması süreci ile birlikte bu krizler aşılmaktadır. Kapitalizmin önüne farklı sıfatlar alması hakim ilişki biçimlerinin yanında (tarımsal, endüstriyel, finansal vb.) biraz da bu krizlerin aşılma biçimleriyle ilişkilidir. Son büyük kriz olan 2008 krizinin aşılmasından sonra ve özellikle Covid-19 pandemisi sürecinde güçlerinin zirvesine ulaşan dijital medya ve teknoloji şirketleri bugünkü kapitalist ilişkiler için bir vurguyu gerekli kılmaktadır: O da dijital kapitalizmdir.
Dijital kapitalizmi ilk kez Dan Schiller ortaya atmıştır. Schiller bu kavramı, kapitalizm tarihindeki yeni bir evreyi tanımlamak için kullanmıştır. Schiller’in yaptığı yeni dönem tanımlamasının gerekçesi 1970’lerde içine girilen krizin anahtarının yeni teknolojiler olarak görülmesidir. Kapitalizm, sistemde yaşanan aksaklıklara arz yönlü bir strateji oluşturarak yanıt vermiştir. Yeni medya ve yeni teknolojiler kapitalizmin içine girdiği krizi çözmede etkili araçlar olmuştur. Schiller’e göre 1970’lerde başlayan dijitalleşme süreci 80’li yıllarda çok uluslu şirketlerin (ÇUŞ) yayılmasıyla -bir diğer bilinen ismiyle küreselleşme- artışa geçmiştir. Dijitalleşme, ÇUŞ’ların dünya çapında örgütlenmesine ve karlarını arttırmasına imkan vermiştir. Özellikle 1990’lardan sonra hakimiyet kuran internet dijitalleşmenin tüm dünyaya yayılmasına yol açmıştır. Schiller’in söylediklerine büyük oranda katılmakla beraber dijitalleşmedeki asıl gelişmenin 2000’li yıllarda yaşandığını düşünüyorum. Diğer kapitalizm biçimlerinin yanında dijital kapitalizmin bu dönemde hakim olduğunu ekleyebilirim. Ancak özellikle 2019 sonrası dönemde yeni bir tartışma gündeme gelmiştir. Bu tartışma da inanılmaz boyutlarda büyüyen ve temsiliyetini GAFAM’da bulan (Google, Amazon, Facebook, Apple ve Microsoft) teknoloji şirketlerinin ekonomik ve siyasal gücünün tekno-feodalizme yol açıp açmadığı etrafında şekillenmektedir.
📚 Yazının tamamı için tıklayın.
BİZİ TAKİP EDİN!
Bülten: kompleks.org/abonelik
Youtube: youtube.com/@kompleksorg
Twitter: twitter.com/kompleksorg
Instagram: instagram.com/kompleksorg/
Facebook: facebook.com/kompleksorg