Kompleks.org: Tüm hatlarıyla Gig Ekonomisi #4
Merhaba,
Kompleks ‘Yeni İşçi’ serisinin ilk bölümünde; tanımı, kapsadığı örnek iş kolları, tarihi gelişimi, artı ve eksi yanları, geleceğine dair araştırma örnekleri, uzman yorumları ve fikir yazılarıyla gig ekonomisini tüm hatlarıyla araştırmaya devam ediyor.
www.kompleks.org info@kompleks.org
Özel benliğin kamusal inşası
Sosyal medya çağında şöhret ve kadınsılaşan emek
Sosyal medya çağında yeni ekonomi ve değişen emek süreçleri geleneksel ünlülüğü nasıl dönüştürüyor? Sosyal medyada sunulan emeğin takipçilerin talep ve beğenilerine göre şekillenmesi hizmet emeğinin norm haline gelmesi olarak da değerlendirilirken, araştırmacılar bu süreci emeğin “kadınsılaşması” olarak tanımlıyor. Pınar Üzeltüzenci yazdı.
İlk gençliğini sosyal medyanın “icadından” önce yaşayan nesil ile sosyal medyalı günlerde doğup büyüyen nesil arasındaki en büyük farklardan biri paylaşım kültürüyle kurdukları ilişki olabilir. İlk grup için hayatın kendisinin bir performansa dönüştüğü, paylaşmaktan çekinmek diye bir şeyin tahayyül edilemez olduğu bu canlı yayın dünyası bir yere kadar hâlâ tuhaflığını koruyor; ikinci grup için ise, özel ve kamusal alan kadar iş hayatı ve özel hayatın da birbirine geçtiği, her daim performans için yaşamanın norm haline geldiği bir sahne-dünya söz konusu. Daha önce nispeten belirgin sınırlarla ayrılmış olan kamusal/özel alan ve ünlü/sıradan insan ayrımının da bulanıklaşması dönemin alametifarikalarından biri olarak görülüyor. Bu, öncelikle sosyal medya tüketicilerinin geleneksel medya tüketicisi gibi bir “okuyucu” değil, “kullanıcı” olarak tanımlanmasından kaynaklanıyor, yani sosyal medyada içeriğe uzaktan bakmak teorik olarak mümkün değil. Tüm içeriği görebilmek için bu platformlara kayıt olmak zorunlu olduğu için haliyle okuyucu pasif bir alıcı olmaktan çıkıyor ve aktif şekilde tepki verebileceği “kullanıcı” pozisyonuna yükselmiş oluyor; aktif bir şekilde içerik paylaşmasa bile, takip etmeyi seçtiği hesaplar, beğeniler ve hangi içerikte ne kadar zaman harcadığı gibi veriler sağlamasıyla platform için bir kaynak olarak çalışmayı kabul etmiş oluyor. Bu da kullanıcının talepleri ve beğeni trendine göre şekillenen bir hizmet sisteminin altyapısını oluştururken, algoritmik yönlendirmeler vasıtasıyla kullanıcının davranışlarının ve değer sisteminin de değiştiği tartışılıyor.
Çok boyutlu işçileşme
Geçmişten bugüne işçilik, zanaatkârlar, loncalar; Osmanlı’da lonca teşkilatları ve onların direnişleri; Cumhuriyet’te işçi hareketleri ve sendikalar… Bekir Avcı, emeğin ve işçiliğin tarihini siyaset bilimci, Tanzimat'tan Günümüze Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi kitabının yazar ve editörlerinden Doç. Dr. Y. Doğan Çetinkaya’yla konuştu.
🎙️ Emekçinin işçiye dönüşüm süreci nasıl oluyor?
Emek ve emekçi kapitalizmde işçileşiyor. Proleterleşme dediğimiz hadise. Kapitalizmde en kaba biçimiyle işçi emeğini ya da teorik olarak daha doğrusunu söylersek emek gücünü satan, emeği meta haline gelmiş insana deniyor. Daha önce insan üretip kendini var ederken bir kullanım değeri üretiyordu. Yani insanların kullanımı için bir değer üretiyordu. Kapitalizm ilk defa bunu değiştirip, değişim değeri için üretim yapmaya başladı. Daha önce değişim yok mu, var. İnsanlar ürettikleri malları ticarete konu etmiyorlar mı, ediyorlar. Ama ticareti yapılan nesne her zaman için kullanım için üretiliyor. Kapitalizmde ise artık kullanılması esas değil. Elbette ki her üretilen malın bir kullanım değeri var yine, ama asıl olarak değişim değeri için üretiliyor. Bu nedenle buna “mal” değil “meta” diyoruz. Kapitalizmin özü meta. “Şeyleşme” de bunun için denir. Her şey satılması için üretilen bir “şey” haline geliyor.
🎙️ İşçi, işçilik, işçi sınıfı tanımlarının hep sanayiyle, fabrikayla, mavi yakalılıkla ilişkilendirildiğine dikkat çekiyorsunuz. Osmanlı ve Türkiye söz konusu olduğunda da aynı sınırlılıkla karşılaşıyoruz.
Çünkü kapitalizmi, kapitalizmin bir aşaması olan endüstriyle eşitliyoruz, ama bu yanlış. Kapitalizmin teknolojiyle bir alakası yok. Daha doğrusu tanımlanmasında esas değil. Sanayi, kapitalizmin tarihi içerisinde kronolojik olarak alt bir dönem. Kapitalizmin ortaya çıkması kabaca 16’ncı yüzyıl. Ama biz kapitalizm dediğimizde 19’uncu yüzyılın sonu ve 20’nci yüzyıl geliyor aklımıza. Sanki geç gerçekleşmiş, gerçekleşmişse de Avrupa ülkelerinde olmuş gibi. Böyle bir önkabul var. Oysa sermaye, kapitalizm bir teknoloji seviyesi değil. Teknolojiyi değiştirip dönüştüren kapitalizmin kendisi, teknoloji kapitalizme içkin değil. Bu nedenle işçiyi teknolojinin bir seviyesiyle tanımlayamayız. Diğer yandan sermayeyi de teknolojiyle değil işçiyle, emekle tanımlayabiliriz. Çünkü sermayeyi yaratan da işçinin kendisi. Sermeye birikiminin de esası, varsa özü işçileşme.
🔗 https://kompleks.org/fasikul/gig/bolum-2/cok-boyutlu-iscilesme/
‘Büyük Sıfırlama’nın ardından ‘Yeni Geçici Dünya’
Hillary Leichter'ın gig ekonomisinin geleceğini kurguladığı ilk romanı “Temporary / Geçici” bunlardan biri. Özlem Köyoğlu kitabı gig ekonomisi bağlamında inceledi.
Kavramsal olarak baktığımız zaman sıfırlama dediğimiz şeyin herkes için eşit bir başlangıç, temiz bir sayfa olması gerekiyor. Gerçi ortada bir sayfa var, ancak bu sayfa şimdilik kurallarını işverenlerin çoktan yazmaya başladığı boş bir senet görünümünde. Çalışanlar işlerini koruyabilmek için bu ne vaat ettiği belirsiz senedin altına imza atmak zorunda kaldıklarının farkında. Üstelik bu imzayı atarken onlarca yıl mücadele ederek kazandıkları hakların sıfırlanmasına da göz yumuyorlar. Hillary Leichter'in gig ekonomisinin hayatlarımızda yarattığı ya da yaratacağı değişiklikleri hayal eden bu ilk romanı Temporary / Geçici; distopik bir gelecekte, adı bilinmeyen bir kahramanın bize son derece gerçekdışı görünen hayatını kendine özgü, ironik bir dille anlatıyor.
🔗 https://kompleks.org/fasikul/gig/bolum-4/buyuk-sifirlamanin-ardindan-yeni-gecici-dunya/
📕 KLOG'DAN OKUMALAR
Kompleks’in, kent kültüründen ekolojiye, tarihten siyasete yeni okuma ve paylaşım alanı Klog!
📜🖋️ Kim bu Elena Ferrante?
Onun hakkında çok fazla şey bilmiyoruz. Bildiklerimiz de bilmemize izin verdikleriyle sınırlı. Yaşı yetmiş civarında, Napoli’de doğup büyümüş ama çeşitli sebeplerle farklı ülkelerde yaşamış olduğuna dair söylentiler de var. Yazı masasında illüstratör Mara Cerri’nin bir çalışması, baykuşa benzeyen küçük bir taş, özel kutusu içinde saklanan antika bir yelpaze, çocukken sokakta bulup ömrü boyunca her gittiği yere taşıdığı metal, kırmızı bir tıpa var. Yazarken ara ara kafasını kaldırıp, yanında bir çocukla açık bir pencerenin önünde kitap okuyan bir kadını tasvir eden Matisse tablosuna bakmayı seviyor. Bu tablonun orijinal olup olmadığından emin değiliz yine de canlandırdığı sahneyi gözümüzün önüne getirebiliyoruz. Öte yandan onun imgesi 1800’lerin sonunda yapılmış bu resim kadar net değil zihinlerimizde. Cinsiyetinden bile tam olarak emin değiliz. Büyük olasılıkla kadın ama erkek olduğunu söyleyenler de var. Hakkındaki tartışmasız tek gerçek yaşadığımız yüzyılın en tanınmış ama aynı zamanda hakkında en az şey bilinen yazarı olduğu…
🔗 https://kompleks.org/klog/kim-bu-elena-ferrante/
BİZİ TAKİP EDİN!
Bülten: kompleks.org/abonelik
Youtube: youtube.com/@kompleksorg
Twitter: twitter.com/kompleksorg
Instagram: instagram.com/kompleksorg/
Facebook: facebook.com/kompleksorg
KOMPLEKS
Nedir?
Konu edindiği meselelere derinlemesine bakarak, analog ve dijital hikâyeler hazırlayan bir yayıncılık girişimidir.
Neden?
Karmaşık konuları anlaşılır kılmanın; bunu da dayanışma içinde özgür ve paylaşımcı bir yayıncılık anlayışıyla yapmanın önemine inanır.
Nasıl?
Dikey yani açıklayıcı habercilik modelinin sunduğu kaynaklardan faydalanır. Ele Aldığı konuya çoklu başlıklar altında odaklanarak, düşünce ve hareket alanını genişletir.
Ne Şekilde?
Yeni medya araçlarını barındıran bir yayın kompleksi kurmayı hedefler. Dijital yayın, platform videoları, sosyal medya ve basılı fasiküller gibi halihazırda kullanabileceği tüm araçlardan faydalanır.
Hangi Değerlerle?
Külliyata katkıda bulunduğu her bir bilgi parçasının açık bilgi kaynağından beslenmesini önemser. Kapalı internete karşı dayanışma ağını destekler.